آیا این دو توپ نارنجی با هم برابرند یا همانگونه که به نظر میرسد، توپ سمت راست بزرگتر است؟ یکی از خطاهای دید مشهور و در عین حال بسیار ساده، خطای باصره اندازه و مقایسه است. آنچه میبینید به خطای دید ابینگهاوس۱ یا توهّم بصری توپهای تیچنر۲ معروف است. هرمان ابینگهاوس (Hermann Ebbinghaus) روانشناس آلمانی (۱۹۰۹–۱۸۵۰) این خطای دید را ابداع کرد و در نهایت توسط روانشناس انگلیسی، ادوارد بردفورد تیچنر (Edward Bradford Titchener) با چاپ آن در سال ۱۹۰۱، سبب شهرت جهانی این خطای دید شد. این توهم بصری، به علت وجود توپهای آبی رنگ با سایز متفاوت در اطراف توپهای نارنجی ایجاد میشوند. در واقع مغز با پردازش توپ نارنجی سمت چپ که توپهای آبی رنگ بزرگ و در فاصله بیشتر آن را احاطه کردهاند، به آن یک برچسب ویژگی، نسبت میدهد. با پردازش توپ نارنجی سمت راست و مقایسه بزرگی آن با توپهای آبی رنگ اطرافش، برچسب ویژگی متفاوتی برای آن لحاظ میکند. حالا با کنار هم قرار دادن دو توپ نارنجی با دو برچسب ویژگی متفاوت، توپ نارنجی سمت راست، بزرگتر دیده میشود. در شکل زیر نشان دادهایم که واقعا اندازه هر دو توپ با هم برابرند. برای حذف اثر توپهای آبی رنگ بر استنباط ما از مقایسه اندازه دو توپ نارنجی، همه توپهای آبی رنگ را حذف میکنیم، ذهن ما دیگر به راحتی میتواند هماندازه بودن این دو توپ نارنجی را تشخیص دهد.